Hội nghị KHCN 2025: Khẳng định vị thế chủ lực của Viện GTVT

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Phó Viện trưởng Nguyễn Văn Thành cho biết Viện Khoc học và Công nghệ GTVT ( KH&CN GTVT), tiền thân là Viện Thí nghiệm vật liệu được thành lập cách đây 69 năm, ra đời nhằm đáp ứng yêu cầu nghiên cứu, giải quyết những khó khăn về vật tư, vật liệu, và kỹ thuật xây dựng, bảo vệ các công trình cơ sở hạ tầng GTVT.

Suốt chặng đường 69 năm xây dựng, phấn đấu và trưởng thành, các thế hệ cán bộ, viên chức và người lao động của Viện đã nỗ lực vượt qua mọi thử thách, không ngừng đổi mới, sáng tạo để đưa Viện trở thành một trong những đơn vị đi đầu trong công tác nghiên cứu, phát triển và chuyển giao công nghệ của ngành GTVT. Viện đã tích lũy được khối tài sản khoa học khổng lồ là hàng trăm đề tài các cấp, chủ trì biên soạn và được Nhà nước ban hành hàng trăm tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật. Những thành tích này đã được Đảng và Nhà nước ghi nhận bằng nhiều phần thưởng cao quý, đỉnh điểm là “Huân chương Độc lập hạng Nhất” vào năm 2016.

Đặc biệt, trong giai đoạn 5 năm trở lại đây, mặc dù đã chuyển đổi thành đơn vị tự chủ chi thường xuyên và chi đầu tư, không còn hoạt động dựa vào ngân sách Nhà nước, Viện vẫn vững vàng triển khai các nhiệm vụ chính trị Bộ giao và đảm bảo đời sống cho người lao động. Viện đã tích cực triển khai hơn 50 đề tài KHCN cấp Bộ, hơn 100 nhiệm vụ xây dựng tiêu chuẩn, 32 nhiệm vụ Bộ giao, và chủ động triển khai 13 đề tài KHCN cấp cơ sở.

Trong bối cảnh hiện tại, ngành Giao thông vận tải đang đứng trước những vận hội phát triển mới. Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết 71/NQ-CP của Chính phủ đã tạo ra làn gió mới, mở ra nhiều cơ hội cho các nhà khoa học. Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ, môi trường và vật liệu xây dựng Hoàng Thanh Nam đã khẳng định tại Hội nghị rằng, Viện luôn thực hiện tốt vai trò tiên phong với phương châm “Khoa học công nghệ luôn đi trước một bước”, hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ chính trị được giao.
 

Với vai trò là cơ quan nghiên cứu phát triển và chuyển giao công nghệ duy nhất trong lĩnh vực GTVT, nhiệm vụ quan trọng nhất của Viện trong thời gian tới là tiếp tục tập trung thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số (CĐS), ứng dụng Trí tuệ nhân tạo (AI) trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ phục vụ phát triển, quản lý khai thác, bảo trì hiệu quả hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông. Mục tiêu là xây dựng một hệ thống hạ tầng giao thông đa dạng, đồng bộ, hiện đại, chất lượng đạt tiêu chuẩn quốc tế, bền vững, thân thiện với môi trường.

Hội nghị KHCN 2025 được tổ chức nhằm:

1. Tổng kết và đánh giá các kết quả nghiên cứu và ứng dụng KH&CN nổi bật mà Viện đã thực hiện trong thời gian qua, đặc biệt là các nhiệm vụ chính trị được Bộ Xây dựng giao.

2. Định hướng cho hoạt động nghiên cứu khoa học trong giai đoạn tiếp theo, triển khai hiệu quả các chủ trương, chính sách lớn của Đảng, Nhà nước và chỉ đạo của Bộ Xây dựng về phát triển KHCN, ĐMST và CĐS.

3. Khẳng định vị thế là cơ quan tham mưu quan trọng của Bộ Xây dựng về KH&CN, đáp ứng những yêu cầu cấp thiết của thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả các hoạt động của ngành GTVT.

Trong giai đoạn chiến lược, Viện được Bộ tin tưởng giao chủ trì 06 bài toán lớn trong lĩnh vực GTVT, nhằm triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết 71/NQ-CP của Chính phủ. Đây là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu, đòi hỏi sự quán triệt sâu sắc và thực hiện hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về KHCN và đổi mới sáng tạo.

Tại Hội nghị KHCN 2025, tổng cộng 40 báo cáo khoa học đã được công bố, trải dài trên tất cả các lĩnh vực cốt lõi của ngành: Đường bộ, Đường sắt, Đường thủy nội địa, Hàng hải, Hàng không. Những kết quả này gắn liền với các nhiệm vụ chính trị, thông qua các đề tài nghiên cứu, biên soạn các tiêu chuẩn, quy định kỹ thuật, và thực hiện các dịch vụ tư vấn thiết kế, thẩm tra, tư vấn giám sát, thí nghiệm, kiểm định chất lượng nhiều dự án xây dựng công trình giao thông trong phạm vi cả nước.

Viện đã đề xuất nhiều giải pháp công nghệ mới, vật liệu mới trong quản lý, xây dựng, khai thác, bảo trì hạ tầng giao thông, đáp ứng yêu cầu của thực tế trong hoạt động đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng của cả nước, góp phần thúc đẩy ứng dụng KHCN vào thực tiễn sản xuất, tăng năng suất lao động.

Để minh họa cho tầm vóc và tính chuyên sâu của hoạt động nghiên cứu, dưới đây là một số nghiên cứu điển hình được công bố tại Hội nghị:

1. Đột phá trong Chuyển đổi số và Ứng dụng Trí tuệ nhân tạo (AI)

Hoạt động nghiên cứu KHCN tại Viện đang được thúc đẩy mạnh mẽ theo hướng CĐS và ứng dụng AI.

• Ứng dụng BIM và AI trong Thẩm tra Thiết kế Công trình Cầu: Bài báo về ứng dụng phần mềm Autodesk Navisworks trong công tác thẩm tra Mô hình Thông tin Công trình (BIM) đã khẳng định vai trò then chốt của BIM trong việc nâng cao chất lượng thiết kế và hạn chế sai sót trong xây dựng. Thực tiễn tại dự án cầu Cửa Tùng cho thấy, quá trình kiểm tra xung đột trên mô hình đã phát hiện hơn 3000 xung đột giữa cốt thép thường, cốt thép dự ứng lực và dầm kết cấu (tổng cộng 38,913 xung đột giữa các thành phần khác nhau). Việc xử lý xung đột này ngay trong giai đoạn thiết kế đã giúp giảm thiểu rủi ro và chi phí điều chỉnh đáng kể so với việc phát hiện ngoài công trường. Quá trình thẩm tra đã trở nên tự động, minh bạch và chính xác hơn, không còn phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm chuyên gia như phương pháp truyền thống.

• AI trong Thiết bị Thử nghiệm Đường sắt Tốc độ cao (ĐSTĐC): Viện đã và đang nghiên cứu thiết kế thiết bị thử nghiệm đường ray tấm bản cho ĐSTĐC, mô phỏng tải trọng động phức tạp của đoàn tàu chạy với tốc độ lên tới $350~km/h$. Bài báo tập trung vào việc ứng dụng AI để tạo ra hệ thống điều khiển thông minh. Hệ thống AI này cho phép thu thập và xử lý dữ liệu cảm biến theo thời gian thực (chuyển vị, lực), phát hiện bất thường, dự đoán kết quả cuối cùng trong suốt quá trình thử nghiệm và tính toán đánh giá mức độ phù hợp theo tiêu chuẩn hiện hành. Ứng dụng này nhằm giảm thời gian xử lý từ vài ngày xuống còn vài giờ và nâng cao độ tin cậy của kết quả thử nghiệm.

• Khai thác AI trong Nghiên cứu và Biên soạn Tiêu chuẩn: Nghiên cứu đã chỉ ra rằng AI có thể hỗ trợ hiệu quả trong toàn bộ chu trình nghiên cứu KHCN, từ việc rà soát, tổng hợp tài liệu khoa học quốc tế, xác định khoảng trống tri thức, đến tự động hóa phân tích dữ liệu thí nghiệm. Đặc biệt, trong công tác biên soạn Tiêu chuẩn, Quy chuẩn, AI giúp tăng tốc độ dịch tài liệu khoa học (nhanh gấp 5-10 lần so với dịch thủ công), hỗ trợ so sánh, phân tích khoảng trống giữa tiêu chuẩn trong nước và quốc tế, và đảm bảo tính nhất quán về thuật ngữ.

2. Nghiên cứu Vật liệu mới và Công nghệ Xây dựng Kiên cường

Nhiều nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp công nghệ mới, vật liệu mới trong xây dựng, quản lý, khai thác, bảo trì hạ tầng giao thông.

• Ứng dụng Lưới Địa Kỹ thuật Tổng hợp (Geogrids): Nghiên cứu về việc sử dụng lưới địa kỹ thuật tổng hợp dạng lưới trong lớp móng của kết cấu mặt đường mềm ở Việt Nam cho thấy hiệu quả kinh tế và kỹ thuật cao. Giải pháp này giúp tăng tuổi thọ kết cấu, tăng sức chịu tải, kiểm soát độ lún lệch và giảm chiều dày lớp cấp phối đá dăm. Kết quả thử nghiệm so sánh độ lún theo tải trọng giữa thiết kế có và không có lưới địa kỹ thuật minh họa rõ ràng khả năng kháng lún và phân phối tải tốt hơn của phương án sử dụng lưới. Phân tích hệ số cải thiện mô đun đàn hồi (MIF) cho thấy, loại lưới NX850 mang lại hiệu quả cải thiện cao nhất, với MIF đạt tới 1.74 - 1.9 ở các chiều dày thí nghiệm 15cm và 25cm.

• Vật liệu BTN Polyme cho Sân bay: Bài báo nghiên cứu đề xuất, lựa chọn tiêu chuẩn thiết kế thành phần, thi công nghiệm thu hỗn hợp bê tông nhựa nóng cho sân bay phù hợp với điều kiện Việt Nam. Nghiên cứu đã đánh giá các chỉ tiêu kỹ thuật của BTNCP16 và BTNCP19 ứng với cốt liệu đá vôi và đá bazan, cung cấp cơ sở dữ liệu quan trọng để kiến nghị các Chủ đầu tư quan tâm, xem xét sử dụng BTNCP cho kết cấu mặt đường trong sân bay, nhằm đảm bảo khả năng chịu tải nặng và biến dạng dưới tác động nhiệt độ cao.

• Giải pháp Kháng chấn cho Công trình Cầu: Nghiên cứu về giải pháp thiết kế kháng chấn cho công trình cầu chịu tải trọng động đất đã đề xuất các kỹ thuật giảm nhẹ thiên tai, đặc biệt là sử dụng hệ cách chấn (thay đổi chu kỳ và tăng khả năng tiêu tán năng lượng), gối cầu và hệ thống chống rơi. Các giải pháp này đóng vai trò quan trọng trong việc hạn chế tối đa thiệt hại, hư hỏng cho công trình cầu khi xảy ra động đất.

3. Hoàn thiện Tiêu chuẩn và Nâng cao An toàn Giao thông

Viện đã tập trung vào công tác rà soát, xây dựng mới, cập nhật chỉnh sửa, bổ sung các Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN), Tiêu chuẩn cơ sở (TCCS) và Quy định kỹ thuật.

• Cập nhật Tiêu chuẩn Cảng biển theo OCDI 2025: Bài báo phân tích Bộ Tiêu chuẩn Kỹ thuật Cảng biển OCDI 2025 của Nhật Bản, tập trung vào các nội dung mới về biến đổi khí hậu (BĐKH). Tiêu chuẩn OCDI 2025 tích hợp các yếu tố BĐKH như mực nước biển dâng, cường độ bão tăng, và sự gia tăng chiều cao sóng vào thiết kế. Việc nghiên cứu này nhằm đề xuất định hướng cập nhật Bộ TCVN 11820 - Công trình cảng biển để nâng cao tính kiên cường và bền vững của hạ tầng cảng biển Việt Nam trong bối cảnh BĐKH ngày càng rõ rệt.

• Phản hồi Thiết kế An toàn Đường bộ: Báo cáo về việc vận dụng kết quả đào tạo thẩm tra An toàn Giao thông (ATGT) vào việc đề xuất bổ sung, sửa đổi một số điều khoản kỹ thuật trong thiết kế đường bộ nhằm nâng cao ATGT. Nghiên cứu đã phân tích các vụ tai nạn và điểm đen TNGT trên các tuyến cao tốc phân kỳ xây dựng, chỉ ra rằng việc cắt giảm chiều rộng mặt đường và nền đường theo tiêu chuẩn thiết kế phân kỳ có thể ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn của người dân. Báo cáo khuyến nghị cần kịp thời bổ sung, sửa đổi và khắc phục các quy định thiếu an toàn trong thiết kế đường bộ, từ bỏ tư duy và lý luận "cũ" nhằm đảm bảo độ tin cậy của hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật đường bộ.

Hội nghị KHCN 2025 đã tổng kết những kết quả KH&CN nổi bật, khẳng định Viện KH&CN GTVT đã hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ chính trị, góp phần không nhỏ cho sự phát triển nhanh chóng của ngành GTVT và đất nước.

1. Khẳng định Vị thế Chiến lược: Phó Vụ trưởng Hoàng Thanh Nam nhấn mạnh Viện tiếp tục khẳng định vị thế là cơ quan tham mưu quan trọng của Bộ Xây dựng về KH&CN, đáp ứng những yêu cầu cấp thiết của thực tiễn. Viện đã tích cực triển khai nhiều hoạt động KHCN và ứng dụng vào hoạt động sản xuất của ngành GTVT, đáp ứng yêu cầu của thực tế trong hoạt động đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng của cả nước, góp phần tăng năng suất lao động.

2. Đẩy mạnh Đổi mới Sáng tạo và Triển khai Nghị quyết: Trong giai đoạn tới, Viện được yêu cầu tiếp tục quán triệt sâu sắc, thực hiện có hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về KHCN và ĐMST, CĐS. Nhiệm vụ trọng tâm là chủ trì và phối hợp triển khai có hiệu quả 06 bài toán lớn Bộ giao, nhằm thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW và Nghị quyết 71/NQ-CP. Viện cũng cần tiếp tục tăng cường nghiên cứu ứng dụng và phát triển KHCN trong quản lý chất lượng, khai thác và bảo trì kết cấu hạ tầng GTVT, cũng như đề xuất xây dựng, bổ sung, chỉnh sửa hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn, quy trình công nghệ GTVT.

3. Phát động Phong trào Thi đua: Thay mặt Đảng ủy, Lãnh đạo Viện, Viện trưởng Trần Bảo Ngọc đã phát động phong trào thi đua trong nghiên cứu khoa học, ứng dụng KHCN vào sản xuất trong toàn Viện để thực hiện tốt các nhiệm vụ được Bộ Xây dựng giao trong triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW và Nghị quyết 71/NQ-CP, nhiệt liệt hưởng ứng Ngày hội đổi mới sáng tạo quốc gia và Ngày Chuyển đổi số quốc gia.

Hội nghị Khoa học Công nghệ thường niên năm 2025 của Viện KH&CN GTVT đã thành công tốt đẹp, thể hiện tầm vóc và vai trò chủ lực của Viện trong sự nghiệp phát triển khoa học công nghệ, đặc biệt trong bối cảnh ĐMST và CĐS là quốc sách hàng đầu. Các kết quả nghiên cứu được công bố tại Hội nghị không chỉ là minh chứng cho năng lực nội tại của Viện mà còn cung cấp những giải pháp khoa học mang tính ứng dụng cao, phục vụ trực tiếp cho yêu cầu sản xuất và phát triển hạ tầng giao thông bền vững.

Viện KH&CN GTVT xin chân thành cảm ơn Đảng ủy, Lãnh đạo Bộ Xây dựng, các cơ quan quản lý Nhà nước, các chủ đầu tư, các Sở Xây dựng, các cơ quan nghiên cứu, các Trường đại học, các hội nghề nghiệp, các cơ quan báo chí và các đối tác của Viện đã luôn ủng hộ, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động chung của Viện. Đồng thời, Viện cũng bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đến các đơn vị, các tác giả, Ban Tổ chức, Ban Nội dung và các cán bộ khoa học trong và ngoài Viện đã tham gia tích cực, góp phần vào thành công chung của Hội nghị.

Phát huy truyền thống 69 năm xây dựng và phát triển, Viện KH&CN GTVT cam kết tiếp tục đổi mới, nâng cao năng lực nghiên cứu và ứng dụng, khẳng định vai trò, vị thế là Viện KH&CN đầu ngành, góp phần phục vụ thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế của đất nước.

Chúng tôi trân trọng kính mời quý vị tiếp tục theo dõi và đồng hành cùng Viện KH&CN GTVT trong các dự án nghiên cứu và ứng dụng công nghệ đột phá tiếp theo. Sự hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm từ các nhà khoa học, chuyên gia và đối tác là nguồn lực quý báu để chúng tôi tiếp tục thực hiện tốt hơn nữa nhiệm vụ chính trị quan trọng, đóng góp tích cực vào cuộc cách mạng về đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong giai đoạn tới.

Xin trân trọng cảm ơn./.